Van modder naar goud met hazentanden.
04-08-2023 | 17:00 Uur
"Wat voor scharen heb je?"
Wat voor scharen heb je? vroeg de begeleidster van het opvangcentrum. Ze vertelde dat de oudste (8) van de kinderen dusdanig veel had meegemaakt aan fysiek geweld, dat hij af en toe een beetje onverwacht uit de hoek kon komen en soms een scherp voorwerp dreigend in de lucht kon houden. Hij was verder wel lief hoor en had er nog nooit meer werk van gemaakt, maar om het zekere voor het onzekere te nemen was het wel fijn als ik botte scharen mee wilde nemen. Ik was als oproep-kunstjuf op weg naar een 'Blijf van mijn lijf' huis om een kunstworkshop te geven zodat er even wat lucht door de bedrukte sfeer kon waaien.
"De wond is de plek waar het Licht binnenkomt."
Het was voor het eerst dat ik met getraumatiseerde kinderen zou werken. Nou klinkt dat voor veel mensen heel 'zwaar', maar ik heb de bijzondere eigenschap dat ik 'aan' ga bij trauma, alsof dat een van de levensdoelen is die ik te vervullen heb. Het zal alles te maken hebben met het feit dat ook ik in een onveilige thuissituatie ben opgegroeid. Ik heb echter altijd de drive gehad om evengoed mijn dromen serieus te nemene en te behartigen, al ging dat niet direct van een leien dakje. Intussen teken ik over trauma, ik begeleid opstellingen waar trauma vaak een onderliggend thema is en zet creatief werk in om voorbij grote en kleine trauma's te komen. Ik zie trauma niet als noodlottig eindstation, maar als een aanleiding om naar schatten op zoek te gaan. Rumi verwoordde het ooit al heel treffend: "De wond is de plek waar het Licht binnenkomt." Ik geloof dat je van modder goud kunt maken en zie dus altijd licht aan de horizon gloren.
"Perfectionisme is angst in een bontjas"
De opdrachten die ik geef hebben altijd een soort handicap erin verwerkt, waardoor het simpelweg niet volgens de regeltjes kan, zodat je niet verstrikt raakt in perfectionisme. "Perfectionisme is angst in een bontjas", zei een van mijn mentoren ooit. Het lijkt op een deugd, alsof iemand zijn of haar beste beentje voor wil zetten, maar onder de oppervlakte komt het voort uit angst voor afwijzing. In geval van gezinstrauma zorgt afwijzing vaak voor een gevoel van letterlijke bedreiging. Trauma is er overigens in vele soorten en maten en je kunt net zo goed getraumatiseerd zijn op het gebied van bijvoorbeeld creatieve expressie. In mijn beleving gaat het er bij traumatisering om dat er zich een situatie heeft voorgedaan waarbij er niemand was om je te bevestigen of te troosten op het moment dat je in jouw persoonlijke essentie op negatieve wijze diep werd geraakt. Dit onderschrijft trauma expert Gabor Maté overigens ook. ~Gabor Maté~
"Zoals jij het doet is het precies goed"
Toen ik bij aanvang van de workshop in het centrum uitlegde dat het juist niet de bedoeling was om een vreemde vogel te tekenen, maar om deze te laten ontstaan vanuit de handicap die ik had opgegeven, leek hij hierin mee te gaan. Naast lief en zachtaardig, kwam hij ook als intelligent en creatief over. Hij ging vol enthousiasme aan de slag. Hij had de opdracht een beetje verbasterd en toch iets met vooropgestelde vorm getekend, iets wat ik normaal probeer tegen te gaan, want dan kan het zomaar 'mislukken' met alle zelfafwijzing van dien. Hij tornde aan wel meer kaders die ik aan had gegeven. Zijn moeder zat erbij en probeerde het nog een beetje in banen te leiden. Hij keek me nieuwsgierig aan hoe ik erop zou reageren. Ik antwoordde: "Zoals jij het doet is het precies goed, zeg ik altijd in mijn lessen. En zoals ZIJ het doen ook. In mijn lessen KUN je het niet verkeerd doen, het is altijd goed!" En hoewel hij verwonderd keek, zag ik ook opluchting in zijn gezicht verschijnen en hij ging vrolijk verder aan zijn vreemde vogel. Hoewel we eigenlijk maar één steunkleur bij het houtskool zouden voegen, wilde hij heel graag ook nog rode hartjes op het borstje tekenen. Ik vond het prima.
Dit kan én dat kan ook!
Toen de spanningsboog begon te verslappen werd hij onrustiger en stond op. De begeleidster wist hem weer te enthousiasmeren en vroeg of hij dat grappige truukje met zijn neusvleugels wilde doen. Hij ging weer zitten en wiebelde met zijn neusvleugels, wat resulteerde in een ontzettend schattig beeld wat leek op babyhaasje, zo met die grote zachte bruine kijkers erboven. Ik moest erg lachen en kreeg het idee om hem hazentandjes te geven, net zoals vroeger bij Theo en Thea. Ik knipte een setje tanden die hij voor zijn eigen tanden achter zijn lip kon stoppen en toen werd de boel helemaal hilarisch. De hele familie kreeg hazentanden en onder luid geproest en gelach werd er een vrolijke familiefoto gemaakt. De spanning die ermee gemoeid was triggerede blijkbaar, want hij liep naar de knipsels en koos een stukje papier met scherpe hoeken en deed net alsof hij mij ermee wilde steken. Ik keek hem rustig en semi verbaasd aan en zei: "Ja, dat kan, maar vind ik niet zo gezellig, maar DIT kan ook." waarop ik het scherpe stukje pakte en hem er heel zachtjes mee over zijn hand streelde. Hij pakte ook een stukje en zo zaten we een tijdje elkaars hand te kriebelen.
Ik vind het fijn dat jij er bent.
De spanningsboog begon weer te verslappen en hij werd weer nerveus. Nadat hij even behoorlijk onschuldig met een botte schaar had gezwaaid, gaf hij aan dat hij naar de groep wilde. De begeleidster gaf aan dat hij dat mocht, maar dat ik zo wel weg zou gaan. Ik vulde aan dat ik het jammer zou vinden als hij nu ging, want ik wist niet of ik nog een keer zou komen en ik vond het juist zo fijn dat hij er was. Hij ging weer zitten en liet het allemaal even op zich inwerken. Op dat moment werd hij zich ook even bewust van het bezielde nummer Hymn dat uit mijn bluetooth boxje kwam en vroeg ons allemaal even stil te zijn zodat hij kon luisteren (een nummer waar ik toevallig van weet dat het bedoeld is voor heling en comfort). Toen stond hij op en zei: "Ik wil hem knuffelen". Ik keek rond wie van de twee andere jongens hij bedoelde, maar voor ik het wist stond hij voor mijn neus en keek me vragend aan. "Natuurlijk! kom maar hier!" Het kon me niets schelen of dit wel of niet toegestaan was in deze setting, ik sloeg mijn armen om zijn lijfje heen en knuffelde net zo lang tot het voor hem lang genoeg had geduurd.
Goud van modder maken
De kinderen én moeder gingen trots met tekeningen naar hun kamer en bij afscheid kreeg ik nóg een knuffel. Ik ging ook met een gevuld hart naar huis. Ontroerd door wat er zich had voltrokken en dankbaar dat ik in deze setting blijkbaar zo goed tot mijn recht kom, maar ook omdat dat mijn situatie -godzijdank- lang niet zo schrijnend was geweest als die van hen. Het feit dát ik een onveilige thuissituatie had, is heel lang mijn persoonlijke handicap geweest, omdat je daarmee toch anders in de wereld staat. Er ontstaan gaten in ontwikkelingsgebieden die voor anderen volkomen natuurlijk zijn en "het gevoel hebben dat ik er gewoon mag zijn, zonder daar voor iets te moeten bewijzen", is iets wat ik via ratio en oefening mezelf heb aangeleerd. In een warm nest wordt dat er normaliter met de paplepel ingegoten. Maar precies dat feit maakt wel dat ik nu in 'zware gevallen' zoals deze én bij 'het lichtere werk' zoals bij deukjes in zelfvertrouwen bij mijn creatieve cursisten intuïtief weet wat er nodig is. Ik herken het direct als er spanning onstaat en waar die vandaan komt en kan een veilige bedding bieden op het moment dat triggers zich voordoen. En hoe gaaf is dat? Ik geloof dat dit is wat met alchemie bedoeld wordt: van de modder goud maken.
